Alexandra Witze
James Webb Uzay Teleskobu (JWST), Dünya’dan sadece 39 ışıkyılı uzaklıkta ‘TRAPPIST-1’ yıldızının yörüngesinde dönen Dünya büyüklüğündeki yedi gezegenden bazılarının atmosferlerini içeren, merakla beklenen bir küme hedefi üzerinde ilk gözlemlerini yaptı. Bu gezegenlerin tümü, sıvı suyun bulunabileceği yıldızlarının yaşanabilir bölgesinin etrafında veya yakınında döner. Güneş Sistemi’nin ötesindeki gezegenleri yaşanabilir kılan konuların incelenmesi söz konusu olduğunda, astronomlar onları bilinen en güzel laboratuvar olarak görüyor.
Araştırmacıların şimdiye kadar gördükleri sadece ön bilgi ve bu gezegenlerin gerçekte ne tür atmosferlere sahip olabileceğini henüz ortaya koymuyor. Bununla birlikte, karbondioksit veya metan gibi olağanüstü moleküller içeren ağır atmosferleri varsa, 10 milyar dolarlık teleskop bunları önümüzdeki aylarda ve yıllarda tespit edebilir. Diğer gözlemevlerinin hiçbiri bu atmosferleri tespit etme gücüne sahip değil.
Montreal Üniversitesi’nden astronom Björn Benneke, 13 Aralık’ta ABD’nin Maryland eyaletinin Baltimore kentinde düzenlenen bir sempozyumda JWST’nin ulaştığı ilk sonuçlarla ilgili açıklamalarda bulundu.
DEĞERİ OLAN GEZEGENLER
2017’de haritası çıkarılan TRAPPIST-1 gezegen sistemi, gökbilimcilere yalnız bir yıldızın yörüngesinde dönen Dünya büyüklüğündeki gezegenlerin oluşumunu ve dönüşümünü anlamak için birçok fırsat sunuyor. Yıldız nispeten ılıman koşullara sahiptir ve bahsedilen yedi gezegen, Merkür’ün Güneş’in yörüngesindeki konumundan daha yakın mesafelerde yer almaktadır.
JWST, geçtiğimiz Haziran ayında başladığı bilimsel görevlerinin ilk yılında sistemdeki tüm gezegenleri gözlemledi. Bu gözlemlerin çoğu daha önce yapılmış olsa da, hiçbiri JWST’nin operasyon merkezi olan Uzay Teleskobu Bilim Enstitüsü’nde bu hafta düzenlenen sempozyuma kadar kamuoyuna duyurulmadı.
Sempozyumda Benneke, JWST’nin ‘TRAPPIST-1g’ gezegeni üzerine yaptığı ilk araştırmayı paylaştı. Şimdiye kadar teleskop, gezegenin büyük olasılıkla hidrojen açısından zengin bir atmosfere sahip olmadığını tespit edebildi; Olsaydı, fiziksel olarak çok büyük olduğu için tespit edilmesi kısmen kolay olurdu. Bu bulgu, gezegenin karbondioksit gibi daha ağır moleküllerden oluşan daha ağır bir atmosfere sahip olduğu veya hiç atmosferi olmadığı anlamına gelebilir.
JWST, ilk adımda yıldızın önünden geçerken içlerinden süzülen yıldız ışığını nasıl filtrelediklerini izleyerek gezegen atmosferlerini inceler. Bir gezegenin atmosferinin hangi moleküllerden oluştuğu, onun evrim tarihini ve yüzeyinde yaşam olup olmadığını ortaya çıkarabilir. Araştırmacıların TRAPPIST-1g’nin bir atmosfere sahip olup olmadığını ve varsa hangi elementlerden oluştuğunu belirlemeden önce daha fazla gözlem yapılması gerekiyor ve şimdiye kadar toplanan bilgileri analiz etmek biraz zaman alacak.
BİR ‘AİLE FOTOĞRAFI’ OLUŞTURUN
TRAPPIST-1’den gelen verilerin incelenmesi, JWST’nin Jüpiter boyutuna daha yakın bir gezegen olan WASP-39b de dahil olmak üzere ayrıntılı olarak gözlemlediği diğer büyük ötegezegenlerden toplanan verilerden çok daha zordur. TRAPPIST-1’in gezegenleri bunlardan çok daha küçüktür ve atmosferlerinden yayılan sinyali almak çok daha zahmetlidir. Ek olarak, TRAPPIST-1’deki manyetik bozulmalar da bilgilerin yorumlanmasını zorlaştıran sinyaller üretebilir.
Montreal Üniversitesi’nden Olivia Lim, konferansta bir poster sunumunda, sistemdeki en içteki gezegen olan TRAPPIST-1b’nin iki JWST gözlemini paylaştı. O da henüz gezegenin atmosferini gösteren bir sinyale ulaşmadı. Bununla birlikte, ön araştırmalar, 1g gezegeni gibi, muhtemelen kabarık ve hidrojen açısından güçlü bir atmosfere sahip olmadığını gösteriyor.
Lim’in şu anda üzerinde çalıştığı diğer TRAPPIST-1 gezegenleriyle ilgili birkaç başka gözlem var; Bu görüntülerden biri geçen hafta alındı ve Lim’in JWST’nin şu ana kadar elde ettiği sonuçlara bakacak zamanı olmadı. “Çok yoğun bir araştırma” diyor. Öte yandan Colón, bu inanılmaz gezegen sisteminin daha pek çok sonucundan söz ediyor. “Önümüzdeki yıl içinde bir aile portresi oluşturabileceğiz” diye ekliyor.
Yepyeni yazı Nature sitesinden alınmıştır. (Çeviri: Tarkan Tufan)
