Enerji ve Alışılmış Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, “Şu anda çalışan 102 bin megavatlık santralin yüzde 80’i özel sektör, önemli bir kısmı da yerli yabancı yatırımcı ile yapılmış. Biz gelen yatırıma ‘senin memleketin neresi’ demiyoruz ki. Pasaportuna da bakmıyoruz. Türkiye’de yapılan her yatırımı biz yerli yatırım olarak telaffuz ediyoruz” dedi.
Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Güç Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), Nükleer Düzenleme Kurumu (NDK), Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü (MAPEG), Türkiye Güç, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu’nun (TENMAK), 2021 yılı kesin hesap kanun teklifi, 2023 yılı bütçe kanun teklifi ve Sayıştay raporlarının görüşüldüğü Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Plan ve Bütçe Kurulunda milletvekillerinin sorularını yanıtladı.
Bakan Dönmez burada yaptığı konuşmasında, güçte arz güvenliği konusunu ele alarak, “Dünya son derece kritik bir dönemden geçiyor. Pandeminin arkasında başlayan toparlanma süreci henüz tamamlanmamış iken Rusya ve Ukrayna arasındaki savaşın karşılıklı ambargolarla devam etmesiyle ciddi fiyat yükselmeleriyle karşı karşıya kaldı dünya. Şu anda parasıyla bile alınamayacak bir üründen bahsediyoruz” dedi.
Petrol ve doğal gazın stratejik emtialar olduğuna vurgu yapan Bakan Dönmez, “Dünyanın en büyük rezervine sahip olabilirsiniz ama sattırmazlar. Pazara erişemezsiniz. Bazen de dünyanın en zengini olabilirsiniz ama o ürünlere erişemeyebilirsiniz. Böyle bir durumda Türkiye, akıllı dış politikayla bu sorunların büyük bir kısmını yaşamadan atlatıyor. Gıda krizi gündeme gelmişti. Gıdada tahıl koridorunu açmak suretiyle hem kendi risklerimizi minimize ettik hem de dünyanın birçok ülkesine tahıllarının ulaşmasına da aracılık ettik” diye konuştu.
Türkiye’ye komşu ülkelerin, Türkiye’den doğal gaz ve elektrik talebinde bulunduğunu söyleyen Bakan Dönmez, “Avrupa, Rus gazına ve petrolüne bağımlılığı azaltmak ismine önemli önlemler aldı. Bu yıl bu sayı 50 milyar metreküpün altında gerçekleşecek. Bu açığı kapatmak için de en esnek tahlil olan LNG (sıvılaştırılmış doğal gazın) peşine düştü. Portföyümüzde yüzde 20’ler mertebesinde LNG alıyoruz. Fakat ekonominin toparlanmasına paralel olarak artan gaz talebini karşılayabilmek için boru hatlarının kapasitesi belli fiziki kapasitesi orada artışlar sınırlı. Ama LNG terminallerimiz sayesinde bir esnekliğimiz vardı doğal olarak enerji kaynaklarına biz de yönelmiş olduk” ifadelerini kullandı.
“Her şey dahil Avrupa’nın en ucuz doğal gaz kullanan ülkesi durumdayız”
Doğal gaz fiyatlarında hacmi en büyük olan piyasanın Title Transfer Facility (TTF) olduğunu hatırlatan Dönmez, “TTF’de fiyatlar 120 dolarlardan ağustos ayında 3 bin 300’ü aşan dolarlara yükseldi. Fakat bir ölçü gevşeme var. Biz buna karşın gerek geçtiğimiz yıl ve bu yıl aldığımız önlemlerle vatandaşımıza en az oranda aktaran ülkelerden birisiyiz. Birçok Avrupa ülkesi sübvansiyon yapmaya çalışıyor. Lakin önemli faturalar karşısına çıkıyor. Ekim ayı itibariyle Avrupa’da başkentlerdeki kullanılan doğal gazın hane halkı fiyatlarını sizlerle paylaşmak isterim. Hollanda’da bin metreküp gaza 81 lira 25 kuruş ödeniyor. İtalya 58 lira 24 kuruş. Almanya 41 lira 42 kuruş. Komşumuz Bulgaristan 31 lira 53 kuruş. Biz Avrupa’da AB üyesi olmayanları da dikkate aldığımızda 5 lira 72 kuruş ile her şey dahil Avrupa’nın en ucuz doğal gaz kullanan ülkesi durumdayız” dedi.
“Asgari fiyatlı bir vatandaşımız 100 metreküp bir doğal gaz için yüzde 8,8’ini ödüyor”
Dönmez, elektrik ve doğal gazda hükümet açısından yapılan alım gücü kıyaslamalarının gerçeği yansıtmadığı iddialarına ilişkin, şunları kaydetti:
“Örneğin elektrikte her ülkenin asgari ücretini dikkate alarak -brüt asgari ücreti- ele alalım. Bakın bizden daha düşük olanlar da var. Onları da söyleyeceğim. Lüksemburg’da sahiden minimum fiyatın yüzde 2’sini ödüyor elektrikte. Türkiye yüzde 5,4’ünü ödüyor. Polonya yüzde 5.8’i, Almanya 7.2’i. Yani biz burada 24 ülke içerisinde de 10’uncuyuz. Doğal gazda da konutlarda aylık 100 metreküpü baz aldığımızda bizden ucuz Macaristan, Slovakya, Lüksemburg var. Yüzde 5 – 8.7. Türkiye 8,8’ini ödüyor. Taban fiyatlı bir vatandaşımız 100 metreküp bir doğal gaz için yüzde 8,8’ini öderken Romanya yüzde 13’ünü Almanya yüzde 13.1’ini Bulgaristan’da ise yüzde 49,9’unu doğal gaza ayırıyor. Bu da gösteriyor ki ülkemiz hem sübvansiyonlarla destek olmuş hem de asgari ücreti enflasyonu üzerinde artışla alım gücünü yükseltmiş.”
“Toplam 48 milyon sayaçtan 209 bininin elektriği kesik, 19 milyon doğal gaz abonesinden de 86 bin 504’ünün gazı kesik”
Yılda 3 milyon kişinin elektriğinin kesik olduğu iddialarını ele alan Bakan Dönmez, “Bu şu demek: Her 10 bireyden birinin elektriği kesik. Düşünün 10 haneli bir apartmanda oturuyorsanız bir tane vatandaşın elektriği kesik. Bu türlü bir durum yok. En son aktüel bilgiyi söyleyeyim. Ağustos’ta Türkiye genelinde elektriği kesik olan abone sayısı -hanehalkı ve ticarethane dahil- 209 bin 174’tü. Pekala ne kadar sayaç var? 48 milyon sayacımız var. Bu oran binde dört. Doğal gazda da tekrar tıpkı tarihte 86 bin 504 abonenin gazı kesilmiş borçtan ötürü. Toplam 19,1 milyon doğal gaz abonesine oranladığımızda buradaki sayı da binde beş. 209 bini ve 86 bini ne ile kıyasladığınıza nazaran bunun şiddetini belirlemek lazım. Her bin şahıstan dördünde ya da beşinde borcundan ötürü kesilme var. Onu da şöyle izah edeyim: Kesinti uygulanan abonelerin üçte ikisinin elektriği tıpkı gün içerisinde açılıyor. Muhakkak ki vatandaş unutmuş. Yatıramamış ya da otomatik ödeme noktasında bir sorun yaşanmış. Yeniden beşte dördünün de elektriği bir hafta içinde bağlanıyor. Elektriği kesik olma müddeti de son derece sınırlı” dedi.
“CHP vilayet ve ilçe liderinin ziyaretten evvel elektriği kesilen bir aboneye götürmek bence tertibi yapan arkadaşların genel liderlerine (Kemal Kılıçdaroğlu’na) saygısızlığıdır”
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun ziyaret ettiği ailelerden birisi olan Ankara’nın Mamak ilçesinde yaşayan İbrahim Öztürk, Kılıçdaroğlu’nun ziyareti öncesi CHP il ve ilçe başkanının evine gelerek incelemelerde bulunduğunu, elektriği kesik olmadığı halde vaatlerle elektriğinin kesik olduğunun söylettirildiğini ifade etmişti. Bakan Dönmez, söz konusu olaya atıf yaparak, “Bir devir de elektriği kesik vatandaşların meskenlerini ziyaret etmek suretiyle kamuoyuna yanlış yansıtılmaya çalışıldı. Bunu da tabir etmekte yarar var: Elektriği kesik olmayan, ziyaretten evvel elektriği kesilen bir aboneye götürmek bence tertibi yapan arkadaşların genel liderlerine (Kemal Kılıçdaroğlu’na) saygısızlığı bir kere” dedi.
Enerji verimliliği konusuna özel önem verdiklerini vurgulayan Bakan Dönmez, “Enerji verimliliği bilhassa bizim üzere güçte dışa bağımlı ülkelerde son derece kritik ve kıymetli. Bununla ilgili olarak sanayi kuruluşlarımız, tarım kesimimiz, en son vatandaşlarımızın hanelerine varıncaya kadar birçok kampanya başlattık. Ziraat Bankamız sağ olsun, ‘Ben 50 bin liraya kadar aylık 0,99 faiz oranı ile 60 ay vadeli kredi vereceğim’ dedi. Bu kapsamda, meskenlerde yalıtım için yapılan yatırım 5 yıl içinde kendini ödüyor. Tasarruf ölçüsü da yüzde 35 ile 45 ortasında değişiyor” diye konuştu.
“Eğer herkes binasını yalıtmış olsa yüzde 25-30 daha az (doğal gaz) tüketmiş olacağız”
Türkiye’de ortalama bir hanenin bin 50 metreküp doğal gaz tükettiğini belirten Bakan Dönmez, “Türkiye’de bulunan binaların yaklaşık yarısı yalıtımsız. Bir hesap yaptık. Eğer herkes binasını yalıtmış olsa yüzde 25-30 daha az tüketmiş olacağız. Bizim doğal gaz tüketimimizin yüzde 25-30’luk kısmı hanelerimizde tüketiliyor. Yıllık 20 milyar metreküp eder. Yüzde 25 tasarruf etsek 5 milyar metreküp eder. Bugünkü piyasa pahaları ile en az 6 milyar dolar cebimizde kalacak, paramız yurt dışına gitmemiş olacak. Herkesi hassas olmaya davet etmek istiyorum” ifadelerini kullandı.
Türkiye’de yenilebilir kaynaklara önem verilmediği iddialarına ilişkin Dönmez, şunları söyledi:
“Biz bizden evvelki devrin sayıları ile mukayese edeceğiz. Biz bizden evvelkileri yok sayamayız. Onlar makul bir noktaya getirmiş, biz almışız nereye taşımışız? Rüzgarda 2002’de 19 megavat vardı yalnızca. O günkü teknoloji ile bir türbin aşağı üst 1 megavatın bir ölçü altında -şu an mesela bir türbin 4 megavat üretiyor- elektrik üretirdi. Bu hesapla 20 türbin eder. Rüzgarda bizim şu anda geldiğimiz sayı 11 bin 307 megavat oldu. 595 kat arttı. Hidroelektrik teknolojisi çok yeni bir teknoloji değil ki. 12 bin 240 megavat heyeti gücümüz varmış. Burada da 2,6 kat ila 31 bin 568 megavata çıkardık. Güneş hiç yoktu- evet, tahminen teknoloji daha yeni yeni gelişiyordu- fakat bugün güneşte 9 bin 120 megavata ulaşmışız. Jeotermal ise 17 megavattı. Bugün bin 686 megavata ulaştık. Bu sayıyla şurası güçte Avrupa’nın en büyük jeotermal santralleri olarak birinci sıradayız. Dünyada dördüncü sıradayız. Biyokütle -özellikle atıklardan elde edilmesi konusu- 28 megavatlık olarak kurulu güç 20 yılda 2 bin 219 megavata çıktı. Toplamda 12 bin 305 megavatlık yenilebilir kurulu gücümüzü 4 buçuk kat artışla 55 bin 901 megavata ulaştırdık.”
Türkiye’nin nükleer güç santrali öyküsünün 1950’lere kadar gittiğini aktaran Bakan Dönmez, “Birçok hükümet de bunu denemiş başaramamış. En son rahmetli Ecevit hükümeti de ihale açtı -ya cesaret edemedi ya da birtakım nedenlerle- ancak yapamadı. Bizim zamanımızda da 2010’da, bu işe birinci sefer önemli olarak niyetlendik ve meclisimizden geçen hükümetler ortası muahede ile de yapıldı. Burada sayı konusu tenkide tutuluyor 12,35 cent olarak. Bugün özgür piyasada elektriğin fiyatı 20 cent. Yani bugün bile 12,35’in çok daha makul olduğunu görüyorsunuz” şeklinde konuştu.
Bakan Dönmez, açıklamalarına şöyle devam etti:
“Japonya ile bir anlaşma yapmıştık hatırlarsanız, 2013 yılında. Japonya ve Fransa ortaklığı ile yapılacaktı. Onlar çalışmalarını tamamladılar. Fiyatlarını revize ettiler. Bizim Rusya’dan aldığımız fiyatın 2 katından daha fazlasına çıktı teklif ettikleri bedel. Biz hem fiyat açısından hem de termin (belirlenmiş zaman) planı açısından bu uygun değil diye yürümedik. Bizim batı teknolojisine bir ambargomuz yok. Tam bilakis bu yola çıktığımızda tüm teknoloji geliştiren ülkelerle ve şirketlerle görüşüldü. Bu mevzuda teknoloji geliştiren ülke sayısı çok fazla değil. Hakikaten şu anda Small and Medium Reactor (Küçük-Orta Reaktör) dediğimiz daha düşük kapasiteli nükleer santrallerle ilgili çalışmalar var. İngiltere’de, Amerika’da birtakım çalışmalar var. Onlarla da görüşüyoruz. 100 megavatlık, 70 megavatlık, 300 megavatlık üretimler için. Zira dünya şayet karbonsuzluğa gidecekse yenilebilir ile makul bir yere kadar gitmek zorunda. Onun dışında nükleerin sıfır karbon emisyonu olduğu için en önemli tercih nedenleri ortasında olacak. Gerçekten Avrupa Birliği de geçtiğimiz aylarda, ‘Nükleer santralleri ben yeşil sınıfı olarak etiketlendiriyorum’ biçiminde bir karar aldı. Şu anda bu Avrupa’da başladı. Avrupa’da da Türkiye’de de dünyanın neresinde olursa olsun serbest koşulları ile hiçbir nükleer proje realize edilemiyor. İngiltere’de birebiri var. Artık Polonya yeni ihale yaptı. Bunların hepsine hükümetler belli oranlarda makul vadeli alım garantisi vermezse bu projeler feasible (uygun) olmuyor.”
“Biz gelen yatırıma ‘senin memleketin neresi’ demiyoruz”
Elektrik ve gaz tarafında dünya çapında birçok mevzuatın olduğunu hatırlatan Bakan Dönmez, “Mevzuatın büyük bir kısmı da AB müktesebatı ile uyumlu olduğu için bugün biz Amerika’dan Asya’ya kadar, Çin’e kadar, Orta Doğu Körfez Bölgesi, Rusya, Avrupa dahil birçok yerden yatırımcı çektik. Şu anda çalışan 102 gigavatın (102 bin megavat) santralin yüzde 80’i özel dal -önemli bir kısmı da yerli yabancı yatırımcı- ile yapılmış. Biz gelen yatırıma ‘senin memleketin neresi’ demiyoruz ki. Pasaportuna da bakmıyoruz. Türkiye’de yapılan her yatırımı biz yerli yatırım olarak telaffuz ediyoruz. Türkiye’nin kanunlarına ve kontrolüne tabi olarak geliyor. Rastgele bir istisnası da kelam konusu değil” diye konuştu.
“Dört yıl içinde konutlarda kullanılan mutfaklarda ve sıcak suda kullanılan gazın tamamı keşfettiğimiz gazdan olacak”
Karadeniz gazını ele alan Bakan Dönmez, “Bu birinci keşif ile burada soru işaretleri daha fazlaydı. Teşekkür ediyorum. Artık en azından herkes ‘ne zaman çıkacak ne zaman kullanılacak’ noktasına gelmiş durumda. Hala kimi arkadaşlarımızın tereddüdü olsa da bizim maksadımız bir mani üzüntü çıkmazsa önümüzdeki yılın birinci çeyreğinde mart üzere bu gazı sisteme vereceğiz. Birinci faz üretim 10 milyon metreküp gün olacak. Dört yıl içerisinde de azamî plato periyoduna çıkaracağız. 40 milyon metreküpe. 10 metreküp günlük gazın yıllık karşılığı 3,5 dört milyar eder. Bu da konutlarda kullanılan mutfaklarda ve sıcak su da kullanılan gazın tamamı demektir” dedi.
“Sondaj aramalarımızdan olumlu haberler geliyor”
Şebekeye verilecek Karadeniz gazının, ilk fazda konutların mutfaklarında kullanılan gazı karşılayacağını ancak dört yıl sonra üretimin dört kart artırılacağını söyleyen Bakan Dönmez, “O vakit da konutlarda kullanılan gazın tamamını buradan elde edeceğiz. Gereksinimimizin üçte biri bu toplamda baktığımızda. Lakin komşu alanlarda arama faaliyetlerimiz devam ediyor. Olumlu haberler geliyor. Bahis değerlendirmeler bittikten sonra da olumlu bir keşif yakalarsak da sizlerle paylaşmış olacağız” diye konuştu.
“Amasra Kuruluş Müdürlüğünden 7 yönetici misyondan alındı”
Amasra maden kazasına ilişkin konuşan Bakan Dönmez, araştırma ve soruşturma sürecinin çok başında olunduğunu ifade ederek, “Henüz elimizde bir uzman ön raporu var. Uzman ön raporunda ortaya atılan argümanlar var. Şu anda meclis araştırma komitemiz bu savlar da dahil olmak üzere tüm tarafları dinliyor. Bu noktada şu hatalıdır, şu kusurludur diyemeyiz. Şayet ön rapora bağlı olarak hatalı ilan edip birtakım ithamları ona yöneltecek olsak o vakit mahkemelere neden gereksinim var. Eksper raporu gelir hakime çıkmadan herkesi içeri tıkarız. Hukuk kendi içerisinde yürüyor. Biz de ona her türlü dayanağı vereceğiz. Bakanlığımızda daha birinci gün olay yerinden döner dönmez yazılı talimat verdim teftiş şurasına. Her istikametiyle araştırılmasıyla ilgili bir tahkikat başlatılmasını. Müfettişler de oraya gitti. Birinci incelemeleri de yaptılar. Amasra Kuruluş Müdürlüğünden 7 yönetici misyondan alındı. Bu tahminen kamuoyuna yansımadı lakin öteki boyutları itibariyle incelememiz devam ediyor” sözlerini kullandı.
TBMM Plan ve Bütçe Komitesinde, daha sonra Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kurumlarının 2023 yılı bütçeleri kabul edildi. – ANKARA
